Sözlükte “yaşlı” kelimesi; yaşı ilerlemiş kişiyi , yaşlanmak ise; yaşın ilerlemesini ve yaşlanmanın etkilerini yaşamak olarak tanımlanır. Bu süreç, erişkin döneminin sonundan ölüme kadar olan biyolojik işlevlerde meydana gelen değişim ve dönüşümdür. Yaşlanma ile yaşam beklentisinin arttığına işaret edilir, “yaşlılık” ise yaşamın belirli bir aşamasını ifade eder.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yaşlılık dönemini 65 yaş ve üzeri, 85 yaş ve üzerini ise çok yaşlı olarak tanımlar. Bu yaş gruplarının alt bölümleri genç yaşlı, orta yaşlı ve ileri yaşlılık olarak kabul edilir. Dünya nüfusu, Sağlık koşullarında iyileşme ile artan yaşam beklentisinin bir sonucu olarak daha hızlı yaşlanmaktadır ve 2050 yılında dünyada 65 yaş üstü 1,97 milyar insanın olacağı tahmin edilmektedir.
Yaşlanma sürecinin sağlıklı olması; kronolojik olarak yaşlanmayla birlikte anatomik yapı , fizyolojik fonksiyonlar ,psikolojik ve sosyal çevrede meydana gelen değişikliklere bağlıdır. Yaşlanmadaki bireysel farklılıklar genetik yapı, yaşam tarzı seçimleri ve çevresel faktörlerden kaynaklanır.
Araştırmalar, genetik farklılıkların %25 oranında etkili olduğunu ve çevresel faktörlerin yaşam beklentisine %50 oranında etki ettiğini göstermektedir. Yani, yaşlanacağımızı mı yoksa sağlıkla yaş alacağımızı yaşadığımız çevredeki ve günlük hayatımızda yaptığımız seçimler ile biz belirleyebiliriz.
Fonksiyonel Yetenek ve Sağlıklı Yaş Alma
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), sağlıklı yaşlanmayı “ileri yaşta refahı sağlayan fonksiyonel yeteneği geliştirmek ve sürdürmek süreci” olarak tanımlar. Fonksiyonel yetenek, bir kişinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilme, öğrenme, karar alma, hareket etme, ilişkiler kurma ve topluma katkıda bulunabilme yeteneklerini içerir. Bu yetenekler, bireyin zihinsel ve fiziksel yeteneklerini kapsayan içsel kapasite ve çevresel faktörlerin etkileşimi ile şekillenir. İçsel kapasiteyi ve fonksiyonel yeteneği destekleyen ve sürdüren çevrelerde yaşamak, sağlıklı yaşlanma için kritik bir öneme sahiptir.
Diyabete Karşı Sağlıkla Yaş Almak Mümkün
Dünya genelinde yaşlı yetişkinlerde görülen diyabet sayısı hızla artmaktadır. Yaşlanma, insülin salgılama kapasitesinin azalması ve insülin aktivitesinin düşmesi ile ilişkilendirilir. Ayrıca, yaşla birlikte vücut kompozisyonundaki yağ birikimi ve fiziksel aktivitenin azalması, diyabetin artmasına yol açar.
65 yaş ve üzeri yetişkinlerin %33’ünün diyabet hastası olduğu tahmin edilmektedir. Bu yaş grubunda, diyabetle ilişkili bilişsel bozukluk, kalp hastalıkları ve diğer sağlık durumlarının ortaya çıkma riski daha yüksektir. Ancak, hayatımızda yaptığımız seçimlerin diyabeti önleyebileceğini ya da kontrol altında tutabileceğini unutmamamız önemlidir.
Diyabeti önleyerek sağlıkla yaş almak için:
- Sosyal ilişkilerinizi sürdürün,
- Glikoz seviyelerinizi düzenli olarak kontrol
- Glikoz seviyelerinizi etkileyen yiyecekleri öğrenin.
- Tansiyon seviyenizi takip edin , yüksek değerleri doktorunuzla değerlendirin
- Kilonuzu normal seviyelerde tutun, gerekiyorsa kilo vermek için bir uzmana danışın.
- Günlük egzersiz yapın, özellikle yürüyüş yüzme bisiklet yoga gibi aktiviteleri uygulayın.
- Reçete edilen ilacınız var ise , ilaçlarınızı düzenli olarak alın.
- Reçetesiz ilaç kullanmayın , doktorunuza danışmadan gereksiz vitamin ve gıda takviyeleri almayın.
- İlaçlarınızın yan etkilerini veya kullanım ile ilgili yaşadığınız sorunlarınızı doktorunuz.
Eğer diyabetle yaşıyorsanız kontrol altında tutmak için:
- Kan basıncınızı düzenli olarak kontrol
- Yılda en az bir kez kolesterol ve trigliserit seviyelerinizi ölçtürün.
- Sigara içmek, sağlık sorunları riskini artırır, en kısa zamanda bırakmaya çalışın.
- Göz, böbrek, kalp muayenelerinizi yıllık olarak yaptırın.
- Yıllık grip ve zatürre ve diğer aşılarına ihtiyacınız olup olmadığını doktorunuzla birlikte değerlendirin.
- Dişlerinizi ve diş etlerinizi düzenli olarak bakım yapın.
- Ayak sağlığınıza dikkat edin ve cilt sorunlarını önlemeye çalışın.
- Yaşınıza, cinsiyetinize ve risk faktörlerinize göre uygun kanser taramalarını düzenli olarak yaptırın.
- Diyabet yönetim planınız veya diğer sağlık endişeleriniz hakkında doktorunuzla düzenli olarak iletişimde