Efsane mi Gerçek mi?

Bilgi çağında yaşadığımız şu günlerde, sağlıkla ilgili milyonlarca veriye ve bilgiye saniyeler içerisinde ulaşabiliyoruz. Bu hızlı erişimin faydası büyük ancak beraberinde getirdiği bir tehlike var: internette ya da medyada dolaşan yanlış bilgiler.1

Diyabetle (şeker hastalığıyla) ilgili kulaktan dolma bilgiler, bazen gerçeği bulandırıp yanlış anlaşılmaların temelini oluşturabiliyor ve bu durum hasta ve hasta yakınlarının hayatını etkileyebiliyor.1

Diyabetle ilgili sıkça karşılaştığımız doğru bilinen yanlışlara diğer bir değişle efsanelere ve gerçeklere birlikte bakalım, diyabeti doğrularıyla yakından tanıyalım.

 

Efsane 1: Şeker tüketmek, diyabete neden olur.

Gerçek: Diyabetin nedeni yalnızca şeker tüketmek değildir.

Belki de diyabetle ilgili hepimizin en sık duyduğu cümle ‘’çok fazla şeker tükettiği için diyabet oldu.’’ Bu kulağa mantıklı gelebilir ama durum böyle değil. Tükettiğimiz tahıllar, meyveler, süt ürünleri ve hatta bazı sebzeler, yani yediğimiz karbonhidratların tümü, enerji için glikoza dönüştürülür.1

Kandaki glikozun kandan ayrılıp hücrelere girmesini insülin hormonu sağlar. Tip 1 diyabette olduğu gibi bazen insülin üreten hücreler çalışmaz ya da tip 2 diyabetteki gibi vücut insülini doğru bir şekilde kullanamaz. Bu durumlar kanda glikozun tehlikeli seviyelere yükselmesine neden olur. Yüksek şeker içerikli beslenme düzeni, işlenmiş gıdaların çok tüketilmesi ve sağlıksız bir yaşam tarzı tip 2 diyabet riskini artırır. Yani şeker tüketimi tek başına diyabete neden olmaz.1

 

Efsane 2: Tarçın, zerdeçal gibi bazı bitkiler diyabeti iyileştirir.

Gerçek: Diyabetin herhangi bir türünü tedavi edebilecek bitkisel bir tedavi yoktur.  

Şifalı bitkiler olarak bilinen bazı bitkilerin diyabet tedavisi için kullanılması yaygındır. Ancak bu bitkiler diyabeti tedavi etmediği gibi insülin direncine neden olabilir. Unutmayın, herhangi bir diyabet türünü iyileştirebilecek sihirli bir baharat, bitki veya yiyecek kesinlikle yoktur. Diyabet, yaşam boyu kontrol edilmesi, sağlıklı seçimler ve doktorunuzun tavsiyelerine uyarak yönetilmesi gereken bir hastalıktır.1

 

 

Efsane 3: Tip 1 diyabet, en ciddi ve sağlığa en çok zarar veren diyabet türüdür.

Gerçek: Tip 1, tip 2 ve gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) eşit derecede ciddidir ve hepsinin doğru bir şekilde yönetilmesi gerekir.

İnsülin keşfedilmeden önce tip 1 diyabetli çocuklar kısa bir süre içerisinde hayatını kaybediyordu ve tip 1 diyabetin bu geçmişi bugün hala diyabete olan bakış açımızı etkiliyor olabilir. Ancak günümüzde diyabetin tüm türlerinin tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğini biliyoruz.  Tüm diyabet türlerini ciddiye alıp, bu konuda bilinçlenip, zamanında tedaviye ulaşarak diyabetin getirebileceği tüm olumsuzlukların önüne geçebiliriz.1

 

 

 

Efsane 4: Ailemde diyabet hastası yok, bu nedenle diyabet için endişelenmeme gerek yok.

Gerçek: Ailenizde kimse diyabet hastası olmasa bile yine de diyabet geliştirebilirsiniz.

Ailede diyabet öyküsünün bulunması, diyabet geliştirme riskinizi artırır. Ancak bu tek risk faktörü değildir, hatta diyabetli birçok kişinin yakın aile üyesinde diyabet hastası yoktur.2

Aşağıdakiler gibi yaşam tarzı seçimleri ve belirli koşullar da tip 2 diyabet riskinizi artırabilir:2

  • Aşırı kilolu veya obez olmak
  • Prediyabet hastası olmak
  • Hamilelik sırasında gestasyonel diyabet yaşamış olmak
  • 45 yaşında veya daha büyük olmak

Sağlıklı bir kiloda kalarak, düzenli egzersiz yaparak ve sağlıklı beslenerek diyabet riskinizi azaltabilirsiniz.2

 

Efsane 5: Diyabetli kişilerin özel yiyecekler yemesi gerekir.

Gerçek: Diyabetli kişilerin ‘’diyabete özel’’ yiyecekler yemesine gerek yok, sadece sağlıklı beslenmeleri yeterli.

‘’Özel diyabet dostu” iddialarına sahip gıdalar da kan şekeri düzeylerini yükseltebilir, bunun yanı sıra daha pahalı olabilir. Diyabetli insanlar için sağlıklı beslenme planı genellikle herkes için sağlıklı beslenmeyle aynıdır. Genel olarak, nişastalı olmayan sebzeleri içeren, ilave şekerleri sınırlandıran, tam tahılların bulunduğu ve işlenmiş gıdalardan uzak bir beslenme planı diyabet yönetimine yardımcı olur.3 Doktorunuzla birlikte diyetisyeniniz size uygun bir beslenme planı oluşturacaktır.

 

 

Efsane 6: Gebelik diyabetim bebeğimin sağlığını etkileyecek ve bebeğim diyabetli doğacak.

Gerçek: Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet) doğru yönetildiğinde bebeğinizin diyabetli doğmasına ya da sağlık sorunları yaşamasına neden olmaz.

Gebelik diyabeti, iyi yönetilmediğinde bebeğinizin yüksek doğum kilosuna sahip olmasına, sarılık ve kalsiyum eksikliği yaşamasına neden olabilir. Ancak doktorunuzun tavsiyelerine uyarak gebelik diyabetinizi kontrol ettiğinizde bebeğiniz sağlıkla dünyaya gelir.4

Hamilelik döneminde diyabet yaşadığınız için bebeğiniz diyabetli olarak doğmaz. Sadece ilerleyen yaşlarda fazla kilolu olma ve diyabete yakalanma riski artabilir. Bu durumda, sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite yardımıyla çocuğunuzun fazla kilolu olmasını ve şeker hastalığına yakalanmasını önleyebilirsiniz.4

 

Efsane 7: İnsülin kullanmak başka sağlık sorunlarına ya da ölüme neden olur.

Gerçek: İnsülin sağlığınızı olumsuz etkilemez, tam tersine tüm vücudunuz için fayda sağlar.

İnsülin normalde vücudumuzda pankreasta salgılanan bir hormondur. Diyabet bu hormonun salgılanmasında veya bu hormon işlevini yerine getirmediğinde ortaya çıkan bir durumdur. bu nedenle diyabetliler için dışarıdan insülin takviyesi gerekebilmektedir.5

İnsülinin sağlık sorunlarına ya da ölüme neden olduğu inancı genellikle iyi kontrol altında olmayan diyabetli aile üyelerinin veya arkadaşlarının yaşadıklarını görmekten kaynaklanır.5

İnsülini doktorunuzun önerdiği şekilde kullandığınızda ve düzenli sağlık kontrollerinizi ihmal etmediğinizde insülin diyabet yolculuğunuzdaki dostunuz olacaktır.5

 

Efsane 8: Çocuğumun şeker hastası olması benim suçum.

Gerçek: Çocuğunuzun diyabet olmasına siz neden olamazsınız.

Genellikle çocuklarda görülen tip 1 diyabet vücudun insülin üretemediğinde ortaya çıkar. Çocuklarda görülen tip 2 diyabet gelişiminde ise erişkinlerde olduğu gibi şişmanlık önemli bir etkendir. Ağırlıkları değişse de, her iki diyabet tipinde de çeşitli çevresel ve genetik (kalıtsal) faktörler rol oynarlar, dolayısıyla çocuğunuzda diyabetin ortaya çıkması sizin suçunuz değildir. Ancak unutmayın ki çocuklarınıza sağlıklı alışkanlıklar kazandırmak sizin sorumluluğunuzdur.6 

 

Efsane 9: Tip 2 diyabet yalnızca ileri yaşlarda görülür.

Gerçek: Tip 2 diyabet her yaşta insanda görülebilir.

Yaşlandıkça tip 2 diyabet riski de artar ve genellikle orta yaşlı yetişkinlerde, en sık da 40 yaşından sonra görülür. Ancak yapılan araştırmalar gösteriyor ki; kentleşme, hareketsiz yaşam tarzı, ekran bağımlılığı ve obezitenin artmasına paralel olarak tip 2 diyabet her yaşta görülme sıklığı giderek artıyor.7

 

 

 

Efsane 10: Diyabet tanısı aldım, hayatım hiçbir zaman eskisi gibi olmayacak.

Gerçek: Diyabet ile yaşamayı öğrendiğinizde hayatınızı dilediğiniz gibi yaşayabildiğinizi de göreceksiniz.

Diyabet tanısı aldığınızda ne yapacağınızı bilmiyor olabilirsiniz ve aklınızdan birçok soru geçebilir. Ancak diyabetin yönetilebilir bir hastalık olduğunu ve zamanla sağlıklı seçimler yapmayı öğrendiğinizi göreceksiniz. Adım adım sağlıklı beslenmeyi, düzenli egzersiz yapmayı ve kontrollerinize gitmeyi bu süreçte benimseyeceksiniz.8

Şu anda diyabetle nasıl başa çıkacağınıza dair tüm cevaplara sahip olmayabilirsiniz, hissettiğiniz her şey normal ve bu yolculukta yalnız değilsiniz. Doktorunuzun da yardımıyla diyabeti başarılı bir şekilde yönetmek için gereken bilgi, beceri ve desteği kazanabilir, hayatınızı dilediğiniz gibi yaşayabilirsiniz.8

Sağlıklı bir yaşam tarzı ve doğru bilgiyle donanmak, hem diyabetli bireylerin hem toplumun genel sağlığını geliştirmeye yardımcı olur. Diyabete karşı sağlığımızı korumak için atabileceğimiz en önemli adımlardan bir tanesi, bilgi kirliliğiyle mücadele ederek diyabeti doğru bilgilerin ışığında yönetmektir.

Referanslar:

  1. https://diabetesvoice.org/en/advocating-for-diabetes/top-5-greatest-myths-about-diabetes/ (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  2. https://www.cdc.gov/diabetes/basics/risk-factors.html (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  3. https://diabetes.org/about-diabetes/diabetes-myths (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  4. Having A Baby? Now is the time to learn more about gestational diabetes https://idf.org/media/uploads/2023/05/attachments-59.pdf (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  5. Insulin Myths and Facts. Clin Diabetes1 January 2007; 25 (1): 39–40.
  6. https://www.a-c-d-c.org/faqs/ (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  7. https://www.heart.org/en/health-topics/diabetes/understand-your-risk-for-diabetes (Erişim tarihi: 28.10.2023)
  8. https://www.cdc.gov/diabetes/library/features/newly-diagnosed.html (Erişim tarihi: 28.10.2023)